Είναι μεγάλη μας χαρά και τιμή να παρουσιάζουμε μια από τις μεγαλύτερες
προσωπικότητες των εικαστικών και της αρχιτεκτονικής του 20 ου αιώνα στην Ελλάδα, τον
Δημήτρη Πικιώνη. Η έκθεση «Δημήτρης Πικιώνης: Σχήμα και Μορφή», υπό την επιμέλεια
του Μουσείου Μπενάκη, είναι μια πρωτοβουλία του Πολιτιστικού Συλλόγου «Η Σκιάθος»,
με την υποστήριξη του Δήμου Σκιάθου και της Περιφέρειας Θεσσαλίας. Η Λέσχη Καλών
Τεχνών (Círculo de Bellas Artes) της Μαδρίτης παραχώρησε τρία βίντεο για το σκοπό της
έκθεσης.
Ευγενικά φιλοξενείται στην Ιερά Μονή Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, ένα κοινόβιο που
αποτελεί σύμβολο του 18 ου αιώνα και αναχωνεύει χρόνια ελληνικής παράδοσης, ίσως το
σημαντικότερο κέντρο της πατερικής φιλοκαλίας.
Γενικότερος στόχος του Συλλόγου τα τελευταία χρόνια είναι η προώθηση προσώπων που
ασχολούνται με την ελληνική αυτοσυνειδησία και το πνεύμα του «νησιού των λογίων», της
Σκιάθου . ή αλλιώς με τη μεταγενέστερη συνέχιση των αλληλένδετων κρίκων αυτής της
ελληνοκεντρικής συνείδησης που έχει ονομαστεί και Σχολή του Παπαδιαμάντη. Η παρούσα
έκθεση αποτελεί μια επισκόπηση του έργου του Δημήτρη Πικιώνη, αρχιτεκτονικού,
ζωγραφικού και στοχαστικού. Το ήθος της διδαχής των κειμένων του δημιουργεί ένα κοινό
άξονα προσφοράς μ’ αυτήν της φιλοκαλικής παράδοσης και του Παπαδιαμαντικού λόγου.
Ο αναστοχασμός στο έργο του Πικιώνη θυμίζει έντονα το μονοπάτι που κατασκεύασε στον
Λόφο των Μουσών: αργά ανεβαίνει κανείς κοπιάζοντας, ώσπου στο τέλος ανακαλύπτει τον
εαυτό του, αντικρίζοντας την Ακρόπολη. Ο Πικιώνης προσφέρει στην πολιτιστική μας
καθημερινότητα την ομορφιά της Ελληνικής και Βυζαντινής παράδοσης, όχι μόνο στην
αρχιτεκτονική, που είναι από τα κύρια ζητούμενα αισθητικής του σήμερα, αλλά και στο
πνεύμα. Μέσα από τη σύνθεση του τοπικού, του θείου και του οικουμενικού, και τις
σταθερές χρήσεις των μορφών, ο στοχαστής αρχιτέκτονας καταλήγει πάντα στο απλό, το
«ελάχιστο», το οποίο είναι και το αληθινό. Όπως αναφέρεται στο περιοδικό που στάθηκε
το ιδεόγραμμα του οράματός του, το Τρίτο μάτι, «όταν πρόκειται για τέχνη, και γενικώτερα,
όταν πρόκειται κανείς να βγει απ’ το τετριμμένο, τους κοινούς τόπους της καθημερινής
ζωής, χρειάζεται μια δυνατότερη, νέα, δραματικώτερη ΟΡΑΣΗ, χρειάζεται ένα ΤΡΙΤΟ ΜΑΤΙ».
Με την πρωτοβουλία της παρούσας έκθεσης και έκδοσης, ταπεινά ευελπιστούμε να έχουμε
συμβάλει σε ένα βαθμό σε αυτή την ενόραση.
Οφείλονται θερμές ευχαριστίες στους συμβαλλόμενους φορείς σε αυτή τη σύμπραξη που
προωθεί τον πολιτισμό στη Σκιάθο.
Στο πλαίσιο των εγκαινίων της έκθεσης στις 23 Ιουνίου και 20:00, θα γίνουν δύο ομιλίες
από διακεκριμένους επιστήμονες της Ισπανίας με ειδίκευση στο έργο του Πικιώνη και θα
χαιρετίσουν ο καθηγητής ο Κωνσταντίνος Ζουράρης, η επιμελήτρια της έκθεσης από το
Μουσείο Μπενάκη, Ναταλία Μπούρα και ο Δήμαρχος Σκιάθου, Θοδωρής Τζούμας.
ΟΜΙΛΙΑ 1
Ἐν βένθεει καρδίας. Ὁ Δ. Πικιώνης καὶ τὸ παράδοξον μιᾶς Βυζαντινῆς Πρωτοπορίας.
Χάρης Παπούλιας,
Universidad Complutense de Madrid
Δύση και Ανατολή, παγανισμός και χριστιανισμός, πρωτοπορία και παράδοση,
μοντερνισμός και κλασικισμός, λίθος και τσιμέντο. Δύο σαρωτικά ρεύματα σμίγουν στο
πνεύμα του Δημήτρη Πικιώνη, προωθώντας το έργο του προς μια αισθητική ανάταση, μια
«μυστική ανάλυση της μορφής, του χρώματος και της ύλης», όπως έλεγε ο ίδιος, που
υπερβαίνει κάθε αντίφαση. Στην παρούσα ομιλία προτείνουμε μια προσέγγιση της
αισθητικής του, φωτισμένη από τις αρχαίες και βυζαντινές πηγές του, τοποθετώντας την
στο νεοελληνικό πνευματικό της πλαίσιο, μέσα από το έργο του Άγγελου Σικελιανού, του
Χρήστου Γιανναρά και του Φώτη Κόντογλου, μεταξύ άλλων.
Σύντομο βιογραφικό
Ο Χάρης Παπούλιας, είναι διδάκτωρ Φιλοσοφίας, επίκουρος καθηγητής Αισθητικής
Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Complutense (UCM) και στο Ινστιτούτο Θρησκευτικών
Επιστημών (IUCCRR) της Μαδρίτης, και συγγραφέας του έργου Ενδογενής Εικονομαχία. Μια
θεωρία των εικόνων στο φιλοσοφικό σύστημα του Χέγκελ (Μιλάνο, 2019). Έχει δημοσιεύσει
μελέτες πάνω σε έννοιες όπως Το αποφατικό ύψος και η νεοπλατωνική αισθητική, μια
εκτενώς σχολιασμένη έκδοση του Περί Ύψους του Λογγίνου (Μαδρίτη, 2022), και τώρα
εργάζεται πάνω στις Εννεάδες του Πλωτίνου περί του Ωραίου και στην αισθητική έννοια
του Ύψους στον Διονύσιο Αρεοπαγίτη. Ως ερευνητής προγραμμάτων της ισπανικής
κυβέρνησης, μελετά τον αρχαίο και μεσαιωνικό οπτικό πολιτισμό, με ιδιαίτερη έμφαση
στον ρόλο του φωτός, του βλέμματος και του σώματος στη διαχρονική πορεία του
ελληνισμού. Στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος έρευνας Horizon ξεκινά τη μελέτη
του στο Εθνικό Κέντρο Ερευνών του Μπουένος Άιρες (Αργεντινή) με θέμα την εικονομαχία
και τη διαστρέβλωση της συλλογικής μνήμης στα απολυταρχικά καθεστώτα, με στόχο τη
συγγραφή μιας φιλοσοφικής ιστορίας της εικονομαχίας από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα.
Διάλεξη Χάρη Παπούλια για τον Δημήτρη Πικιώνη:
La Bauhaus bizantina / Το βυζαντινό Μπάουχαους
ΟΜΙΛΙΑ 2
Πέρα από μια αισθητική τοπογραφία: τρεις προσεγγίσεις στον Δημήτρη Πικιώνη
Covadonga Blasco Veganzones
Escuela de Profesiones Artísticas, Círculo de Bellas Artes
Με συνείδηση ως προς την απαιτητικότητα που συνεπάγεται η αναζήτηση της ομορφιάς, ο
Δημήτρης Πικιώνης αγκάλιασε την αντίφαση για να αποτυπώσει στην αρχιτεκτονική του τη
σοφία ενός ολόκληρου λαού. Τρία αρχιτεκτονικά στοιχεία —ένα παράθυρο, μια πέτρα και
ένα χαρτί— θα χρησιμεύσουν ως νήμα για να φωτίσουν την πολυπλοκότητα και την
ομορφιά του έργου του. Αρχιτέκτονας, ζωγράφος και στοχαστής, ο Πικιώνης έκανε το τοπίο
—την υπεράσπιση και την αναγνώρισή του— τον θεμελιώδη σκοπό της ζωής του.
Σύντομο Βιογραφικό
Η Κοβαντόνγκα Μπλάσκο Βεγανθόνες (Covadonga Blasco Veganzones) είναι διδάκτωρ
αρχιτεκτονικής και διευθύντρια του μεταπτυχιακού προγράμματος «Τέχνες και
Καλλιτεχνικά Επαγγέλματα» στο Πανεπιστήμιο Carlos III της Μαδρίτης. Είναι διευθύντρια
της σχολής SUR (Escuela de Profesiones Artísticas) του Círculo de Bellas Artes (Λέσχη Καλών
Τεχνών) στη Μαδρίτη. Έχει επιμεληθεί και σχεδιάσει διεθνείς εκθέσεις που σχετίζονται με
την αρχιτεκτονική, το design και το τοπίο, όπως οι: Common Vibrations (Περίπτερο Περού-
Ισπανίας στην 4η Μπιενάλε Σχεδιασμού του Λονδίνου, 2023), Dimitris Pikionis. Una
topografía estética (Círculo de Bellas Artes, Μαδρίτη, 2025) και TABULA: Arvo Pärt Centre
(Βερολίνο, Aedes Gallery, 2018). Έχει υπάρξει υπότροφος της Berlin Fellowship 2022-2023
από την Akademie der Künste (AdK) στον τομέα της αρχιτεκτονικής.
Διάλεξη Κοβαντόνγκα Μπλάσκο Βεγανθόνες για τον Δημήτρη Πικιώνη:
1:2000. Cartografía de un paisaje/ Χαρτογράφηση ενός τοπίου
